Skip to main content

Naar gendergelijkheid in de ruimte-aeronomie

2022-02-11

Elk jaar vieren we op 11 februari de Internationale Dag van Vrouwen en Meisjes in de Wetenschap. Maar waarom? Wat willen we precies bereiken? En hoe werken we daar naartoe? Bij het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) werken we sinds kort aan een Gender Equality Plan (GEP), om specifieke doelstellingen te formuleren, evenals manieren om die te bereiken. Het is bedoeld als een routekaart naar betere arbeidsomstandigheden voor vrouwen en een meer gender-inclusieve, en dus meer innovatieve en productieve omgeving. Het is de bedoeling die weg in de toekomst uit te breiden en alle vormen van diversiteit aan te pakken, of het nu gaat om gendergelijkheid of andere vormen van diversiteit.

Gender Stats
Figuur 1: Infografiek met het percentage vrouwen in verschillende personeelscategorieën bij het BIRA. Credit: BIRA-IASB

Aan de slag

De invloed van iemands gender op zijn of haar leven en loopbaan is voor steeds meer mensen een punt van bezorgdheid, ook bij het BIRA. Er worden al heel wat inspanningen geleverd om jonge meisjes en vrouwen aan te moedigen te kiezen voor STEM-studies (Wetenschappen, Technologie, Ingenieurswetenschappen en Wiskunde) en om vrouwen die al aan een STEM-carrière begonnen zijn te ondersteunen. Veel wetenschappers van het BIRA besteden speciale aandacht aan gender door deel te nemen aan activiteiten zoals ‘Wiki-Edit-a-thons’, sessies over gender en diversiteit op wetenschappelijke conferenties, stages voor studenten en educatieve activiteiten voor kinderen; of door de organisatie van Soapbox Science Brussels, een jaarlijks evenement waarbij vrouwelijke of niet-binaire onderzoekers een platform krijgen om over hun werk te communiceren met het publiek.

De "Gender Equality Strategy" van de Europese Commissie - die bepaalt dat elke wetenschappelijke onderzoeksorganisatie een Gender Equality Plan (GEP) moet hebben om financiering te kunnen aanvragen - vormde de katalysator om deze inspanningen een stap verder te brengen: de vorming van een Gender & Diversity Team, een groep personen die bereid zijn tijd en energie te investeren in de formulering van dit GEP.

Het lange en complexe proces van leren, zich informeren, de huidige stand van zaken onderzoeken en de belangrijkste kwesties en maatregelen die een verschil zullen maken identificeren, is begonnen. Maatschappelijke verandering, of het nu op grote internationale of nationale schaal, of op kleine institutionele schaal gebeurt, is nooit snel of gemakkelijk. Het erkennen van de moeilijkheid en de complexiteit van de materie, maar ook het erkennen van het belang om (vaak onzichtbare) vooroordelen en de schadelijke gevolgen daarvan voor het welzijn en de beroepsloopbaan aan te pakken, is een cruciale stap naar verbetering. Die eerste stappen worden op dit moment gezet. De eerste versie van ons GEP zal de eerste stap van het proces zijn, en wij zijn van plan dit werk in de komende jaren te verfijnen, te verbeteren en aan te vullen. Met ieders hulp en inbreng zullen wij blijven leren en ons best doen om van de werkvloer een betere plaats te maken voor iedereen.

De noodzaak van een plan voor gendergelijkheid

Gendergelijkheid, een samenstelling van twee woorden die voor sommigen onaangenaam of vervelend kunnen klinken, en voor anderen als een onbereikbaar paradijs. Zoals bij andere kwesties die de mensheid plagen (bv. klimaat, politiek, godsdienst), bestaat het gevaar van polarisatie, van een botsing van meningen op basis van persoonlijke ervaringen. Als wetenschappelijke instelling begrijpen wij het belang van gegevens en wetenschappelijke methodologieën om een probleem zo objectief mogelijk aan te pakken.

Onderzoek toont aan dat teams met een meer genderdiverse samenstelling betere resultaten boeken door nieuwe en innovatieve denkpistes mogelijk te maken (Campbell et al. 2013; Elsevier 2015; Nielsen et al. 2018). Dit soort gegevens zijn uitvoerig besproken door vele deskundigen op dit gebied, en wij moedigen iedere belangstellende aan om zich verder te verdiepen in deze materie (Inno et al. 2020).

Tegelijkertijd zijn wij ons ervan bewust dat we ook te maken hebben met onzichtbare problemen die niet in de statistieken naar voren komen, en die het leven en het welzijn van sommigen kunnen schaden.

Het opstellen van een plan voor gendergelijkheid vergt dus veel zorgvuldigheid en verkenning buiten de grenzen van onze eigen vakgebieden. Daarom streven we ernaar deze verborgen barrières zoveel mogelijk op een wetenschappelijk onderbouwde manier aan te pakken, en door kennis, aanbevelingen en methodologieën van deskundigen te volgen, evenals richtlijnen en achtergrondinformatie die de Europese Commissie in het kader van de programma's H2020 en Horizon Europe voor dit doel heeft verstrekt.

Als onderzoekers zou het feit dat diversiteit leidt tot sterkere wetenschap al voldoende motivatie zijn om te streven naar gendergelijkheid; maar wat nog belangrijker is: als mensen kunnen we ook niet toestaan dat het welzijn van een individu of een groep, ongeacht hun kenmerken, wordt aangetast door welke systemische invloeden dan ook.

Daarom wil het Gender & Diversity Team van het BIRA zijn steentje bijdragen aan de maatschappelijke verandering naar gelijkheid voor iedereen, door klein te beginnen op institutionele schaal.

Aangezien BIRA een Federale Wetenschappelijke Instelling (FWI) is, kadert ons plan binnen het Plan voor gendergelijkheid van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Vrouwen van het BIRA

Na een korte uiteenzetting over de algemene noodzaak van een plan voor gendergelijkheid, is het belangrijk om de balans op te maken van onze huidige situatie bij het Instituut. De infografiek in het begin van dit artikel illustreert de meest relevante cijfers over de plaats die vrouwen innemen binnen ons personeelsbestand. Dit zijn slechts feiten, harde gegevens, en verder onderzoek in 2022 door het Gender & Diversity Team is nodig om mogelijke oorzaken, correlaties, maar ook verborgen problemen en barrières te identificeren en conclusies te trekken.

Een eerste onderzoek van de statistieken over de verdeling van mannen en vrouwen onder het personeel van het BIRA laat een algemene tendens zien van 30-70%, met een minderheid van vrouwen (volgens UNESCO zijn 33% van onderzoekers op wereldvlak vrouwen). Het wetenschappelijk en ingenieurspersoneel volgen ongeveer dezelfde verdeling, evenals de leidinggevende functies. Afwijkingen van de algemene verdeling tussen mannen en vrouwen worden aangetroffen bij de administratie (meerderheid vrouwen), IT (ondanks inspanningen om vrouwen aan te moedigen te solliciteren, blijft het een feit dat zeer weinig vrouwen een loopbaan in informatica kiezen), technisch (uitsluitend mannen) en schoonmaakpersoneel (uitsluitend vrouwen) (zie figuur 2 hieronder). Merk op dat sommige personeelscategorieën veel kleiner zijn dan andere, en dus gevoeliger voor afwijkingen.

 

Gender distribution
Figuur 2: Verdeling van het aantal mannen en vrouwen over alle personeelscategorieën van het BIRA. Niet-wetenschappelijk omvat het administratief, technisch, schoonmaak- en IT-personeel. Voor de leidinggevenden geven de getallen het aantal beschikbare posities weer dat door mannen en vrouwen wordt bezet. Sommige mensen bekleden twee verschillende posities en andere posities worden door twee personen gedeeld. Gerealiseerd met Datawrapper.

 

Referentiemateriaal

 

News image 1
News image legend 1
Een collectie schilderijen gemaakt door BIRA-wetenschapster Noel Baker (linksonder), gekozen vanwege hun illustratie van enkele van de onderzoeksdomeinen van ons Instituut: de aardatmosfeer (linksboven) en zijn interactie met de natuurlijke omgeving (linksonder) en met antropogene invloeden (rechtsonder); alsmede ons onderzoek verder in het zonnestelsel met de zon-aarde relatie, met Mars, Venus, meteoren en kometen (rechtsboven).
Credit: Noel Baker @noel.c.baker op Instagram, ga een kijkje nemen ;)
News image 2
News image legend 2
Volgens UNESCO is 33% van de onderzoekers wereldwijd vrouw.
Credit: UNESCO