Skip to main content

Interview met BIRA-wetenschapper in de top 2% van meest geciteerde onderzoekers ter wereld

2021-01-13

Stanford University heeft onlangs een lijst vrijgegeven die de top 2% van de meest geciteerde wetenschappers ter wereld in verschillende disciplines weergeeft. In totaal hebben 1413 Belgische wetenschappers deze wereldranglijst gehaald, waarvan er 9 in de top 10 van hun onderzoeksdomein staan. Een van de onderzoekers die op de lijst staat werkt bij het BIRA! Jean-François Müller is volgens de Stanford ranking de 6e meest geciteerde wetenschapper op het gebied van Meteorologie en Atmosferische Wetenschappen in België, en de 984e van de 54.940 in de wereld (merk op dat deze 54.940 atmosferische onderzoekers al in de top 2% van de wereld staan). We waren benieuwd wat Jean-François tot dit opmerkelijke punt in zijn leven en carrière heeft gebracht, dus besloten we hem er een paar vragen over te stellen. Hij gaf ons een eerlijke en fascinerende blik in zijn leven als wetenschapper.

Waarom heeft u gekozen voor wetenschappelijk onderzoek als carrière ?

De Big Bang, pulsars en andere zwarte gaten vormden voor mij een onweerstaanbare aantrekking! En ik was niet slecht in wiskunde. De keuze van studies was snel gemaakt...

Hoe bent u atmosferisch wetenschapper geworden aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie ?

Ik heb veel geluk gehad! Na mijn studies in Fysica aan de Université Libre de Bruxelles (ULB) heb ik, niet goed wetende wat ik verder wilde doen, gekozen voor een extra studiejaar: een speciale Licentie (toenmalige master) Geofysica. Een van de docenten daar was Guy Brasseur, een BIRA-alumnus. Guy was op zoek naar een doctoraatsstudent om te werken aan de modellering van de troposferische chemie. En niet zomaar ergens: in het National Center for Atmospheric Research (NCAR) in Colorado, een van 's werelds toonaangevende onderzoekscentra op dit gebied. Ik heb een beurs van het FNRS kunnen verkrijgen en had dus het geluk om mijn doctoraat in de best mogelijke omstandigheden af te ronden, waarbij ik mijn tijd verdeelde tussen het BIRA en NCAR, waar ik met toponderzoekers in de weer was. Guy had zich onderscheiden in de modellering van de stratosfeer. Gezien het toenemende belang van de problemen van vervuiling en klimaatverandering moest de troposfeer ook worden aangepakt. Mijn missie was dus om een prototype te ontwikkelen van een driedimensionaal globaal model van de troposferische chemie. Een spannende uitdaging omdat het multidisciplinair was! Dit prototype werd dan het IMAGES-model, zelf een voorloper van het MOZART-model. Mijn eerste taak was het ontwikkelen van een wereldwijde inventarisatie van de uitstoot van schadelijke stoffen op een breedtegraad-lengtegraad-raster, iets nieuws in die tijd. Ik kan me nog herinneren dat ik langs de ambassades van de grote landen in Brussel ben gegaan om informatie te vinden over vervuilende activiteiten en hun locatie... Het internet zoals we het vandaag de dag kennen bestond toen niet! Ik heb de indruk dat ik het over de prehistorie heb.

Na mijn thesis, afgerond in 1993, heb ik dit onderzoek voortgezet bij het BIRA, in samenwerking met NCAR, eerst onder verschillende contracten (dank u Dominique) en als FNRS-collega, daarna als statutair medewerker vanaf 1998.

Wanneer u terugkijkt naar al uw vroegere onderzoeksactiviteiten, wat zijn dan de momenten die u persoonlijk hebben gemarkeerd ?

Het gaat vooral om de mensen die je ontmoet, de mensen die je kiest om mee samen te werken. Dit soort onderzoek kan niet alleen worden gedaan. Ik noemde hiervoor al Guy en anderen bij NCAR. Ik moet ook Jef Peeters noemen, een theoretisch chemicus aan de KU Leuven dankzij wie ik de smaak te pakken kreeg voor exotische en onverwachte chemische mechanismen. Naast zijn nauwgezetheid en zijn vermogen om schijnbaar onverwante stukjes informatie met elkaar te verbinden, was het zijn passie die een grote indruk op mij maakte. Het leidmotief van het werk dat we bijna 20 jaar samen hebben uitgevoerd is dat de klassieke beschrijving van atmosferische fenomenen (degene die in boeken te vinden is) alleen maar bestaat om weerlegd en vernieuwd te worden. Zelfs al vergt dit soms veel geduld en blijken de meeste nieuwe ideeën verkeerd te zijn. Ik durf te geloven dat ik dankzij Jef een beetje heb kunnen bijdragen aan het weerleggen en vernieuwen van bepaalde vooropgestelde ideeën over de atmosferische chemie van organische verbindingen.

Jean-François Müller in Sapporo
Jean-François Müller (uiterst rechts) in Sapporo, Japan, met collega-onderzoekers
(van links naar rechts) Fabien Darrouzet, Manu Capouet en Jenny Stavrakou.
Credit: Jean-François Müller

En dan zijn er nog mijn collega’s in de atmosferische modellering bij het BIRA, die mij enorm motiveren met hun inzet en mentaliteit. De sfeer in het team is uitstekend. Dit is grotendeels te danken aan de vrijgevigheid en vastberadenheid van mijn collega Jenny Stavrakou, met wie ik al bijna 20 jaar samenwerk. Jenny en ik hebben nieuwe methoden ontwikkeld voor het exploiteren van observatiegegevens over de chemische samenstelling op basis van ons globale troposferische chemiemodel. Gewapend met deze instrumenten proberen we de satellietwaarnemingen van verschillende verontreinigende stoffen om te zetten in gegevens over hun uitstoot. Om eerlijk te zijn had ik aanvankelijk grote twijfels over dit soort methoden, vanwege de onvermijdelijke “bias” in de waarnemingen en in de modellen, die moeilijk zijn om rekening mee te houden. Er is geen mirakeloplossing.... Toch zijn we in staat geweest om de waarde van deze aanpak duidelijk te laten zien bij verschillende gelegenheden, zoals toen we een belangrijke bron van methaanzuur, als gevolg van de afbraak van koolwaterstoffen die vrijkomen uit tropische en boreale bossen, hebben geïdentificeerd en gekwantificeerd.

Wat zijn volgens u de beste en slechtste aspecten van wetenschappelijk onderzoek (in uw vakgebied) ?

Veel wetenschappers zullen zeggen dat de bureaucratie de ergste plaag is op het gebied van onderzoek. Anderen zullen eerder de hiërarchie vermelden, of financieringsproblemen... Er zit enige waarheid in, maar eerlijk gezegd word je die dingen wel gewoon. Nee, het ergste voor mij zijn de persoonlijke conflicten, die plotseling toeslaan zonder dat je het ziet aankomen en die je niet kunt oplossen. Dat is het ergste. Gelukkig zijn ze zeldzaam.

Wat betreft de beste aspecten ben ik (gelukkig) verwend met vele mogelijkheden: de vrijheid die we hebben om ons onderzoek te sturen in richtingen die we interessant vinden (de laatste trends even ter zijde gelaten); samen met collega's een succes vieren, zelfs een klein succes zoals een positieve "review" voor een artikel, of een groot succes zoals het afsluiten van een doctoraatsthesis; een computercode die eindelijk draait na weken geblokkeerd te zijn; of leren dat een onderzoeksteam een groot laboratoriumonderzoek doet om de gevolgen te onderzoeken van mechanismen die we hielpen voorstellen. Moet ik er nog bijzeggen dat de beste aspecten veel meer doorwegen dan de slechtste?

Welke vooruitgang/resultaten hoopt u de komende jaren, of zelfs verder in de toekomst, in uw onderzoeksgebied te zien ?

Een grote uitdaging zal de overdracht van kennis aan een nieuwe generatie zijn. Deze taak is des te moeilijker omdat ik zelf graag onderzoek wil blijven doen. Een andere uitdaging is de veroudering van onze onderzoekstechnieken, die zullen moeten worden vervangen. Met een klein team zijn de mogelijkheden beperkt, gezien de complexiteit van de moderne modelleringstools, die een lange leercurve vereisen. De huidige mogelijkheden voor onderzoeksfinanciering zijn niet echt geschikt voor de ontwikkeling van voldoende deskundigheid om dit soort omschakelingen uit te voeren. Het is niet onmogelijk, maar het moet wel tijdig en met de juiste mensen gebeuren... en met de bijbehorende financiering.

Buiten het werk, wat is voor u belangrijk ?

Muziek, lekker eten (vooral Italiaans), lezen, fietsen, de fascinerende wereld om ons heen, verschillende mensen. Vóór Covid: vakantie in Italië! Sindsdien ben ik cinefiel geworden (thuis).

En als je nooit wetenschapper was geworden, wat denk je dan dat je zou zijn geworden ?

Ik had graag een historicus willen zijn, maar dat kon ik niet. Slecht geheugen, moeilijkheid om talen te leren. Nee, voor mij was alleen fysica mogelijk.

News image 1
News image legend 1
Jean-François Müller (links) als doctoraatsstudent begin jaren '90, met BIRA-alumnus Guy Brasseur (midden) en Claire Granier.
Credit: Jean-François Müller
News image 2
News image legend 2
Jean-François Müller's bureau bij de National Center for Atmospheric Research (NCAR) in Colorado tijdens zijn doctoraat.
Credit: Jean-François Müller
News image 3
News image legend 3
Jean-François Müller vandaag (in pre-coronatijden), onderzoeker in het departement troposferische chemie-modellering van het BIRA.
Credit: Jean-François Müller